Operaty ochrony powietrza – analiza terenów własności

Zgodnie z art. 144 ustawy Prawo ochrony środowiska eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza nie powinna, z zastrzeżeniem ust. 3, powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Tytuł prawny zdefiniowano w art. 3. w punkcie 41 jako prawo własności, użytkowanie wieczyste, trwały zarząd, ograniczone prawo rzeczowe albo stosunek zobowiązaniowy. W przypadku, gdy w obrębie zakładu znajdują się tereny firm obcych, do których prowadzący instalację nie posiada tytułu prawnego, na terenach tych nie powinno dochodzić do przekroczenia standardów jakości powietrza. W praktyce organy ochrony środowiska wymagają również, aby na tych terenach wykazać w ramach postępowania brak przekroczeń wartości odniesienia. Poniżej przedstawiamy przykład sytuacji, w której tereny niektórych firm obcych znajdujących się wewnątrz granic zakładu należącego do prowadzącego instalację są narażone na przekroczenia kryteriów jakości powietrza atmosferycznego.

Rys. Zasięg przekroczeń normatywów jakości powietrza atmosferycznego

Przekroczenia normatywów powietrza mogą wynikać z niedokładności modelu, np. zawyżenia przyjętych wielkości emisji względem emisji rzeczywistych, błędnego doboru podokresów, itd. Gdy po dostosowaniu modelu nadal występują przekroczenia, jednym ze sposobów osiągnięcia zgodności z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska jest zapewnienie prowadzącemu instalację tytułu prawnego do terenów, na których występują przekroczenia. Rozwiązanie to pozwala uniknąć zmiany parametrów emitorów lub ograniczenia wielkości emisji dopuszczalnej. Nabycie tytułu prawnego jest możliwe poprzez ustanowienie służebności gruntowej polegającej na znoszeniu oddziaływań i imisji pochodzących z nieruchomości władnącej, w szczególności wynikających z emisji substancji do powietrza. Służebność może zostać ustalona na rzecz jednego podmiotu (jednostronna) lub jako służebność wzajemna. Ostatecznym potwierdzeniem służebności jest wpis w księdze wieczystej, jednak respektowana w ramach postepowań dotyczących emisji do powietrza jest również umowa o służebności oraz zapis w akcie notarialnym sprzedaży nieruchomości.

Służebność polegającą na znoszeniu oddziaływań ustanawia się głównie w konsekwencji oceny jakości powietrza wykonywanej na etapie opracowania dokumentacji (raportów ooś, wniosków o zmianę pozwolenia). Dobrą praktyką jest również jej wykorzystywanie przy sprzedaży terenów i wyborze lokalizacji inwestycji. W gospodarce nieruchomości możliwe są dwa sposoby postępowania: pierwszy, zakładający automatyczne ustanowienie służebności na rzecz podmiotu sprzedającego, drugi, obejmujący analizę ryzyka niedotrzymania normatywów jakości powietrza i innych aspektów, i uzależniający decyzję o ustanowieniu służebności od wyników tej analizy. Natomiast ustanowienie służebności na rzecz podmiotu kupującego nieruchomość, w niektórych przypadkach może mieć kluczowe znaczenie w procesie wyboru lokalizacji inwestycji. Pozwala bowiem przy relatywnie niewielkiej powierzchni działki własnej, nie ograniczać oddziaływania do jej granic, umożliwiając tym samym emisję większych ilości substancji lub poprzez emitory o gorszych parametrach, co ma znaczenie dla kosztów budowy i eksploatacji instalacji.