Tło zanieczyszczenia powietrza (aktualny stan jakości powietrza)
>>> najbliższe szkolenie otwarte: Obliczanie rozprzestrzeniania zanieczyszczeń w powietrzu 26-27.09.2023
Na tej stronie prezentujemy najważniejsze zagadnienia dotyczące tła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, w tym aktualność informacji z GIOŚ, zakres związków i sposób postępowania w razie braku niektórych substancji, optymalizację pracy przy uwzględnianiu tła w modelowaniu stężeń imisyjnych.
Termin ważności
We wcześniejszych latach w różnych województwach otrzymywaliśmy zaktualizowane dane o tle zanieczyszczenia powietrza w różnych terminach po zakończeniu roku kalendarzowego (w pierwszych tygodniach stycznia, po dłuższym czasie lub dopiero po opublikowaniu rocznych ocen jakości powietrza). Z doświadczenia roku 2022 wynika, że termin aktualizacji informacji o tle został ujednolicony dla wszystkich Regionalnych Wydziałów Monitoringu Środowiska GIOŚ. Zgodnie z aktualną informacją GIOŚ (pismo z dnia 29.08.2022 r.) „Aktualny stan jakości powietrza (tło substancji) określany jest na podstawie ostatniej rocznej oceny jakości powietrza wykonanej przez GIOŚ dla danego województwa […] Na przykład w roku 2022 wojewódzkie oceny jakości powietrza za rok 2021 zostały wykonane do dnia 30 kwietnia 2022 r. i po tym terminie rozkłady stężeń, opracowane do ocen poszczególnych substancji, są podstawą przygotowania i udostępniania informacji o tle substancji w powietrzu. Informacje te będą aktualne do czasu wykonania kolejnej rocznej oceny jakości powietrza, czyli oceny za rok 2022. Zatem w okresie od 1 maja 2022 r. do 30 kwietnia 2023 r. aktualny stan jakości powietrza (tło substancji) określany jest na podstawie wyników oceny jakości powietrza za rok 2021.”
Zapewnienie aktualności danych o tle w przewidywalnym terminie ma szczególne znaczenie dla postępowań administracyjnych dotyczących decyzji środowiskowych oraz pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwoleń zintegrowanych i zgłoszeń instalacji. Dzięki przyjętemu rozwiązaniu znika obszar niepewności dotyczący aktualności tła i potrzeba wezwania do jego wyjaśnienia.
Aktualność rocznych ocen jakości powietrza można sprawdzić na stronie GIOŚ/Publikacje/Roczna ocena… lub na stronie portalu wszystkooemisjach.pl Roczna ocena jakości powietrza za rok 2021, 2020, 2019
Zakres substancji
Podstawą określenia tła przez GIOŚ jest punkt 1.1 referencyjnej metodyki modelowania poziomów substancji w powietrzu, zawartej w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2010 Nr 16 poz. 87), zgodnie z którym:
- tło substancji, dla których są określone dopuszczalne poziomy w powietrzu, stanowi aktualny stan jakości powietrza określony przez właściwy inspektorat ochrony środowiska jako stężenie uśrednione dla roku
- dla pozostałych substancji tło uwzględnia się w wysokości 10 % wartości odniesienia uśrednionej dla roku
- tło opadu substancji pyłowej uwzględnia się w wysokości 10 % wartości odniesienia opadu substancji pyłowej
W teorii ww. regulacja wydaje się prosta do zastosowania. Dla związków o określonych poziomach dopuszczalnych tło zanieczyszczenia powietrza podaje GIOŚ. Dla pozostałych należy przyjąć 10 % wartości odniesienia dla roku. W praktyce często jednak nie udaje się tego zrealizować.
Zgodnie z zapisem punktu 1.1 aktualny stan jakości powietrza powinien zostać określony przez GIOŚ dla związków wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 września 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (t.j. Dz.U. 2021 poz. 845), zatytułowanym Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu […], czyli dla następujących związków:
- benzenu
- dwutlenku azotu
- tlenków azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu
- dwutlenku siarki
- ołowiu i jego związków w pyle zawieszonym PM10
- PM2,5
- PM10
Dyskusyjne, ale nie problematyczne w postępowaniach administracyjnosadowych jest określanie tła dla tlenku węgla. Został bowiem dla tego związku określony poziom dopuszczalny, ale nie dla roku. Nie ma to większego znaczenia, ponieważ nie ma również normatywu jakości powietrza dla roku wyrażonego wartością odniesienia. Problematyczne może być nieokreślenie przez niektóre wydziały GIOŚ tła zanieczyszczenia powietrza dla NOx. Część wydziałów udziela informacji o NOx, jeżeli uwzględnimy ten związek we wniosku (na standardowym formularzu wystarczy samodzielnie dodać pole NOx). Poniżej przedstawiamy fragmenty oryginalnych odpowiedzi GIOŚ z różnych województw, pokazujące różnice pomiędzy tłem NOx i NO2:
Jeżeli we wniosku o udzielenie informacji spełniliśmy obowiązek wynikający z ww. punktu 1.1 (we wniosku o udostępnienie informacji było zawarte żądanie podania tła dla NOx w przeliczeniu na NO2) oraz nie uzyskaliśmy odpowiedzi z GIOŚ, do określenia tła dla NOx możemy wykorzystać informację o stężeniu NO2. Niedopuszczalne jest natomiast zignorowanie informacji o tle NO2 i przyjęcie tła dla NOx według ogólnej zasady 10 % poziomu dopuszczalnego. Konieczne jest uwzględnienie oczywistego warunku logicznego „jeżeli tło zanieczyszczenia powietrza NO2 ma pewną wartość, to tło sumy NO2 i NO (czyli tlenków azotu) nie może mieć niższej wartości”, na przykład:
- otrzymaliśmy informację z GIOŚ o tle NO2 na poziomie 20 µg/m3
- nie otrzymaliśmy informacji o tle NOx
- tło zanieczyszczenia powietrza NOx nie może wynosić 10 % z 30 µg/m3, czyli 3 µg/m3, ponieważ tło samego dwutlenku azotu, który stanowi jeden ze składników NOx wynosi 20 µg/m3
Oprócz oczywistego warunku logicznego zastosowanie ogólnej zasady 10 % poziomu dopuszczalnego nie odpowiada interpretacji językowej punktu 1.1, który w zakresie zasady 10 % odwołuje się wyłącznie do wartości odniesienia, a przywołana wartość 30 µg/m3 jest poziomem dopuszczalnym, a nie wartością odniesienia.
Rozporządzenie w sprawie wartości odniesienia nie daje nam również podstaw do samodzielnego oszacowania tła zanieczyszczenia powietrza NOx na wyższym poziomie niż NO2. Chociaż różnice pomiędzy stężeniami NO2 i NOx możemy obserwować na każdej stacji monitoringowej (w zależności od odległości stacji od źródeł emisji są one większe lub mniejsze, ale zawsze mają wartość większą od zera, co oznacza, że w powietrzu tlenków azotu jest więcej niż dwutlenku azotu), nie wolno nam tej różnicy dodać do poziomu NO2. Wiążącą moc dla postępowania administracyjnego ma wyłącznie informacja uzyskana z GIOŚ (aktualny stan jakości powietrza).
Znaczenie zmiany tła dla oceny wyników modelowania i optymalizacja pracy w Operacie FB
Dla użytkowników programu obliczeniowego Operat FB ważna może być informacja o zasadach dokonywania w programie oceny wartości odniesienia (różnicy pomiędzy wartością dopuszczalną i tłem zanieczyszczenia). Dane o tle zanieczyszczenia powietrza są całkowicie niezależne od wyników obliczeń, co oznacza, że po zmianie danych o tle nie ma potrzeby wykonywania ponownych obliczeń. Program dokonuje jedynie ponownej oceny uzyskanych wcześniej wyników ze zaktualizowanymi wartościami dyspozycyjnymi.
Pracę przy wprowadzaniu danych do programu optymalizujemy w dwóch krokach:
• krok I: wybieramy funkcję „Oblicz z Da”. Program obliczy tło zanieczyszczenia powietrza dla wszystkich związków na poziomie 10 % wartości odniesienia określonej dla roku i poziomów dopuszczalnych (NOx, PM2,5), a dla tlenku węgla przyjmie wartość 0:
• krok II: wpisujemy wartości tła związków, dla których otrzymaliśmy informację z GIOŚ
